… përpara kur shkoi nëpër zyra dhe nëse një fjalë maqedonisht nuk mundshe ta thoje s’të kujtohej. Të nxirte nga zyra nënpunsi.
FITORE BAFTIJA: A e lexut librin?
AK: E lexova… një pjesë e lexova, disa intervista.
FB: Eh a të pëlqej? Du t’thom t’vërtetatë që ishin…?
AK: Ishte… t’dhënat ishin gati ashtu si si, bile ka pas edhe ma tragjike kanë qenë… po
FB: Po… po… pamvarsishtë rasti prej rastit dallon.
AK: Po, dallon.
FB: Ok atëhere, më përpara si […] si e keni pas jetën ne vendin tuaj me përpara?
AK: Ma përpara në vendin e ka… përafërsisht e kam pas një jetë normale kam pas unë … se unë kam qenë në punë kam qenë, pastaj…kishim pak tokë kisha, e punoja token, pak kafshë kisha, afërsisht kam ba ni jetë … [normale].
FB: Me komshijtë, me njerzit që kanë banu…?
AK: Me krejt i kam pas mardhëniet e mira i kam pas.
FB: Me fshatarët…?
AK: Edhe me fshatarët edhe me fqinjët i kam pas, asnjëherë nuk kam pas marveshje… mosmarveshje, kjo ishte për… me fshatarët.
FB: Fshati juj ka qenë i banum vetëm me?
AK: Fshati jonë ka qenë i banum vetëm me shqiptarë ka qenë, edhe krejt rajoni i “Malsisë së Sharit” është vetëm me shqiptarë është…
FB: A keni pas ndonjëherë problem në vendin tuj… përveç, para konfliktit 2001?
AK: Me kë mendon?
FB: Kështu, dëni konflikt, dëni ekces…
AK: Ndërmjet njerzive…?
FB: Çfarëdo, çfardo…
AK: Jo, nuk kam pas, asnjiherë nuk kam pas mosmarveshje dhe konflikt me njerzit.
FB: Si e keni përjetu ju 2001?
AK: Shiqo… 2001 unë… pak a shumë… kemi qenë edhe të informuar se do të ndodhë ajo, se së pari pat do lëvizje ka Tanusha, ka Kumanova… dhe ne pak a shumë e pritnim se do të vijë edhe këtu. Po kur nisi, u shqetsum pakëz… […]
FB: Nga i mirshit informatat?
AK: Informatat i mirja nga televizori dhe shtypi i ditës. … Po, kjo është.
FB: U shqetsut…
AK: Ditën e parë nëse mundet ta them se si…
FB: Po, po.
AK: Me 14 mars bashkësia kulturore shqiptare mbante ni tumbim në qendër të Tetovës dhe isha pjesmarës në atë. E lash pak ma herët tubimin për arsye se duhej të shkoj ne mësim në ora një. Hipa në veture… ndëgjova do krisma ama nuk e dija se çka janë, kur mbrina nën Gajre, është një lak aty, ato ara ishin krejt me polic të armatosur deri në dhëmbë, dhe nja dy, tre vetura tjera u ndalën te aj laku dhe filun të zbarkohen ato, dhe pak u shqetsum, unë veçanërisht u shqetsova, se nuk kisha bash informata se çka po ndodh, se vija prej atij tubimi. Shkova n’shpi … edhe … e kam n’ fund të fshatit e kam shtëpin, dola e kam edhe ni bahçe nën fshat. Dola pash se krejt ato arra ishin mbush me polic, nëpër mexhe ishin pozicionuar dhe gjuanin për në kala, tash kto gjuanin n’kala nga kalaja vinin poashtu plumba. E atëherë kuptova diçka se po ndodh se ajo e Tanushës ishte bart n’Tetovë. Pas ni momenti, në ora njo shkova në shkollë shkova, nxënsit kishin ardh kishin hy mbrenda, edhe kolegët kishin ardhë dhe fillum te bisedojmë se çka të bëjmë. Pak a shumë deshtëm që mos t’shkaktojmë panik te nxënsit mirëpo fillun te vijnë prindërit edhe i lshum, i lshum jo në rrugën nga vijnë çdo ditë nxënësit, po mbas shkollës mbi një shtëpi edhe i lshum atë ditë nxënesit. Kjo ishte rasti i 14 marsit mandej, nja dy, tre ditë kishte gjuajtje n’kala ma tepër se, n’Gajre nuk kishte ende ushtarë mbas nja, dy ditësh nëse mbaj mend mirë erdhën n’Gajre erdhën edhe ushtarët e UÇK-së. Pastaj fillun gjuajtjet Gajre-Kala-Gajre.
FB: A mendoni se sa do të zgjasë kjo? Sa do të shkojë…
AK: Unë nuk pata një parashikim se sa mund zgjasë, kjo ishte…
FB: Çfarë ndryshoi në atë moment?
AK: Si mendoni?
FB: Si e morët guximin pse e braktisët shtëpinë si e braktisët?
AK: Njiherë… eh shiqo tash: nja dy tre dite krejt kemi ndejt në fshat krejt katundarët.
FB: Edhe ti?
AK: Edhe unë edhe unë.
FB: Me?
AK: Me gruan me djemtë me krejt edhe ni djal e kasha të martuar krejt ishim në fshat… mbas nja dy ditësh, unë erdha në qytet erdha, n’qytet vinim nga një rrugë dytësore, jo nga ajo rruga nga shkonim përherë edhe me vetura jo, ashtu nëpër mal…
FB: N’kembë keni erdh?
AK: N’këmbë shkova.
FB: Me kë ishe ? [hyn ne dhomë gruaja të merë diçka në dhomë]
AK: Vet isha edhe erdha në qytet për do punë dhe i lash njerzit në shtëpi.
FB: Për çfarë arsye?
AK: Ashtu e kemi ne katundarët vijmë për…, ndonji qëlimi caktum nuk e kisha, erdha në qytet. Ndejta në qytet u takova me do shokë u takova, biseduam n’ lidhje me situatën që u krujua dhe kah ora 12… 12 e gjysëm apo 1 dola i themi ne te teleferiku, aty është ajo rugica ku nisim për n’Gajre, shof fshatarët vijnë me vetura edhe u ndal njëri një bashkëfshatare mu m’thon “msusi A. … o msusi A., kah vish edhe ku shkon?” Thash “Unë shkoj n’Gajre.”, “A e dish se krejt të Gajres janë shpërngul, janë transferu?”… a unë nuk e dija. Shkova n’shpi, kur shkova në shpi, përseri në këmbë shkova, nuk i kishim njerzit n’shpi, kishin ardh në këmbë, kishin ardh rreth rugës dytësore, ashtu ni rugë ishte dhe… dikush saktësisht nuk e di se kush…
FB : Prej shtëpisë suj kan ardh nga rugës dytësore?
AK: Po, Kanë ardh në qytet.
FB: Kush kishte mbet në shtëpi?
AK: Kërkush, kërkush… Çelsin e shtëpise e kimi pas ni vend ku në rast nevoje… kto kishin ardh n’kambë kishin ardh, kishin ardh, te kjo banesa kjo banes ka qenë e pandërtuar, vetëm e shtruar pak me beton ishte, shtroje s’ka pas, kishin ardh ktu edhe unë atë natë ndejta n’shpi, kishte ushtare fillin te levizin ushtaret n’Gajre, të nesërmen përsëri erdha për t’i pa n’atë… rrugën dytësore edhe kur i pash te kjo shtëpia ishin.
FB: Familjarët?
AK: Familjarët, po krejt familjarët, po kushtet për jetë nuk ka pas, për arsye se s’kisht as banjo, as kuzhinë, as kurxho, kurxho, vetëm… As shtroje s’kishte, kurxho.
FB: Vetëm mure.
AK: Vetëm mure… po, dritaret ishin. Mandej gruja bisedoi me telefon me motrën n’ Gjermani, e ka n’Gjermani shtëpin e ka këtu e ka [Në Tetovë], edhe u pajtun ato, dhe shkum te shtëpia e motrës, unë shkova n’Gajre shkova, me gjemtë.
FB: A gratë, nusja kanë qenë te motra…
AK: Nusja edhe vajza te motra, po.
FB: … te motra e gruas?
AK: Po motra e gruas, po motra e gruas jo ktu.
FB: Po, në Gjermani.
AK: N’Gjermani, po.
FB: Te shtëpia e asaj.
AK: Te shtëpia e asaj. E morëm çelsin te fqinjët aty kanë ndejtë ato… kjo ishte për deri në 14 mars.
FB: Pastaj ju keni vazhdu të rini me djemtë n‘Gajre…
AK: Po n’Gajre djemtë kohe pas kohe vinin n’Gajre dhe vinin n’ Tetovë kshtu ishte puna.
FB: Ato vini gjithnjë rugën dytësore n’kam?
AK: Domosdo… unë edhe isha në atë… se ishte i formum ni shtab i krizës. Unë caktova të jem gjatë natës roje te… ku mbaheshin barnat aty unë rija, me ndrime ee kshu…
FB: Aha, a ai incesi qe ka ndodh, duke qenë në shpi ju ene gruja juve, kur shpijën…
AK: Eh tash. Pastaj, tash, mirë qe ma kujtove… nijëre deri ne 25 mars të 2001-shit nuk kishte ushtarë maqedon në rajonin e Gajres. N’mëngjezin e 25 marsit unë isha natën kujdestar te shtëpia ku ishin barnat. Në ora 6 mbarova ndrimimin, erdh të m’zavendesoj nji bashkëfshatar edhe unë shkova mblidheshim me aty bashkëfshataret, atë dite një ngjarje, unë nuk dija gjo se çka po ndodh se nuk kisha cellular, vetëm dola kah mesi i fshatit duket Llaca e [fshat i Malësisë së Sharrit] duket. Eh rrugës së Llacës pash kto autoblindat shkonin përpjet. Nuk mundsha t’i dalloj t’kujt jan. A nga ana tjetër prej Sellcës (fshat i Malësisë së Sharrit) vinte ni veturë ”Niva” për në qytet, mu te rruga ku kthen për n’Llacë u takun “Lada” me autoblindën se çka ndodhi aty pastaj. Nuk e di. Po sipas do të dhënave ato kishin hik kishin zbrit prej veturës dhe kishin ardh për mal. A me 25 mars unë isha me gjalin edhe me plot bashkëfshatarët. E lash gjalin te ni shtëpi atje, jo mbrenda, mbas ni muri të betonit erdha ta shof të kjo shtëpia a jon barnat a nuk jon, se nëse hyn n’fshat policia mos ja gjejnë e kishim kolegë n’punë e kishëm mos ja gjejnë t’i ndihmojnë e t’i nxjerin prej shtëpisë. Kur erdha i kishin nxjerë i kishin i kishin hudh do pako ishin dhe i mora i hudha, edhe unë mbeta te sheshi i fshatit mbeta vet se gjuanin me të madhe gjuanin prej te katër anëve në Gajre gjuanin.
FB: Si u ndjejtët në atë moment?
AK: Dhe… aty jam ndejt shumë keq… po në atë moment mbas nja 4-5 minutash i kam pas do ish nxënës, dy i kam pas. Edhe ato nuk e di si kishin mbet, hitem në një plakë betoni ishte po plakë aty rinim pas ni muri, kishëm frikën e djalit e kishëm, se djali edhe i ri ushtarë nuk ka qenë, e kishim frikën e tij. Kur shkova atje djali ato tjerët kishin shkue ky kishte mbet të m’presë mu. Dhe… a n’mëngjez, n’mëngjez se kishte fillu beteja nën Gajre, ni ushtarë i… prej Shipkovice (fshat i Malësisë së Sharrit) ishte plagos n’kambë e lidhem kambën te ato infermierja.
FB: Ju aty ishit?
AK: Jo, unë nuk kam qenë aty. Unë s’isha aty – ndrimi i dytë. Dhe me veturë kishin dy bashkëfshatarë, marë me veturë, e kishin çue në Shipkovicë, e çojnë në Shipkovicë, kur kthehen, kur kthehen, në hymje të Gajres nga ana e Gajres, autoblindat kishin depërtu mo mbi Gajre, a deri sa kan mbri n’Gajre ato kishin kall afërsisht nja 6-7 mashna i kishin kall, (shtëpi ku rrinë kafshët) edhe kto kur i kishin kto dy bashkëfshatarët, njërin kolegë e kam kolegë, kur i kishin pa autoblindat vetura duke qenë ne lëvizje, ato kërcejnë, kërcejnë. Veturat lëshojnë edhe aty ndesht vetura… Mbasi ikin ato krisin veturën dhe shpojnë veturën.
FB: Juve personalisht kur e keni lëshu fshatin Gajre dhe më nuk jeni kthyer më, se ju ndërkohe keni ecur keni ardhur keni shkuar?
AK: Po, po, unë e kam lshue…
FB: Ditën e fundit që e keni lëshue?
AK: Tash do ta them edhe atë do ta them po edhe kam diçka për të thënë për 25 mars, me 25 mars pastaj mbeta unë me djalin, sillesha n’fshat i trishtuar.
FB: Pse nuk u vendosnit ndonjë shtëpi apo…?
AK: Nga friga se gjaunin në çdo, në çdo anë gjuajnë dhe papritmas i gjeta nja 15- të fshatarë tjerë edhe ato ishin pas ni muri. Muri ishte sipri prej betoni, a nën atë një shtëpi, plumbat binin ne mur dhe ktheheshin, e pamë rezikun, shkum te ni mashën, mashna pa kurxho pa zaire (ushqim për kafshët) vetëm me shtroje prej drasave. Dhe autoblindat ishin ndalë afërsisht 200 metra mbi atë mashnën, u frigum, e edha na u kujtu neve edhe bisedonim rasti Reçakut (Masakra e Reçakut). Edhe deshtëm, ishte rezik aty se s’ishte aspak i sigurt të himë n’shtëpi të hymë. E duke hy prej mashnës n’shtëpi ato na panë prej te ajo shtëpia dhe gjuajten me metraloz drejt në ne, fati ne të përkulur ato ranë i themi ne ni tra, ni tra, ni tra (kulmi i shtëpisë) mere me mend edhe travin e kanë shpe ato plumba të… Tre plumba e kanë shpu bile janë ende janë ato birat. Mandej prej asaj shpije u qetsu pak erdha te shtëpia t’shof mo do gjej dekënd, askë askënd nuk e pash … dhe me djalin ishte mbrëmje, me djalin edha nja, dy fqinjë që ishin me mu i mora dhe ato edhe ato ma te ri se unë erdhëm n’qytet, kur erdhëm n’qytet…
FB: Te kush?
AK: Erdhëm te familja ku ishim…
FB: … vendos.
AK: … vendosur, po. Mere me mend kur na kanë pa, kur na kanë parë ashtu të trishtum u habitën se si ishna bo na atë mënyre. Kjo ishte deri më 25 mars, pastaj ato (forcat Maqedonase) depërtun në Malsinë e Sharit, n’ kala depërtun, Llacë depërtun, vunë pika policore tek Gajrja dhe në hymje të Shipkovicës dhe u qetsu puna.
FB: A këtu sa… si ju kanë prit si refugjatë te shtëpia e balldëskes (motra e gruas)?
AK: Këtu, shiqo tash, këtu te shtëpia e balldëzës unë nuk kam ndejt shumë. Unë nuk kam ndejt shumë.
FB: Ku keni qëndru?
AK: Unë kam ndejt n’shtëpi, n’Gajre deri në ni moment kur u bë njëfar marveshje, një armëpushim. Erdhëm përsëri antarët e familjes n’Gajre. Erdhën.
FB: Kohën e armëpushimit? Kur u bë marveshja?
AK: Po. Po, po. Edhe në… ajo ishte afërsisht kah muaji prill. Jo vetëm familja ime, po krejt fshatarët u kthyen, pika policore ishte në hymje të Gajres edhe një pike policore ishte mes Gajres dhe… një natë tash datat s’m’kujtohen. Nuk m’kujtohet data, nuk kam bo ditar, u bo nji, u duk nji përleshje shumë e madhe u duk ,ka pas krisje bile unë me do fqinjë rinim perjashta të paarmatosur, unë isha i pa armatosur fqiu sigurish nuk e pash se ka, rinim perjashta për çdo moment, kinse po hyjnë n’Gajre s paku t’hikim me antarët e familjes se afër e kimi projn.
FB: Ju t’i shikoni se vijnë?
AK: Po rishim si kujdestar me do fqinjë. E atë natë ka pas aq shumë gjuajtje në Gajre, nja dy tre shtëpi atë natë ishin dëmtu … shumë, shumë ishin dëmtu. Bile te njëra shtëpi kishte ra nji granatë, kishte ra duke qenë fëmijtë brenda, e kishte prish atë pjesën e mbrapme te shtëpisë.
FB: Prej çka jeni frikësu me shumë dhe prejt kujt?
AK: Më shumë jam frikësu kur mu kujtoheshin skenat e Reçakut, veçanërisht atë më 25 mars. Thamë se vijnë ato na gjejnë ato, 15 vetë. Unë isha ma i vjetër, qerët kit tri ishin do të na bëjnë …kjo ishte frika ma e madhe, mandej kur erdhën… kur u bo ajo përleshja atë natë, dolëm te sheshi i fshatit krejt ato burat të bisedonin për situatën, si do t’veprojmë, kërkush nuk e mor përsipër tape ndonjë udhëzim o për mbrojte o për, ma në fund nuk e di me ka kontaktuam n’qytet me celular… Thanë se kush çka duhet të bëjë edhe mo unë prej atë ditë unë mo erdha po erdha.
FB: Qytet ?
AK: Po në qytet.
FB: E lëshove shtëpinë me gjithë familjen?
AK: Po e lëshova ,po, me gjithë familjen, po.
FB: Përsëri në kambë?
AK: Përsëri n’kambë.
FB: Çka morët me vete?
AK: Me vetë mora, ishim dy thasë ,e kishim vajzën, e kishim kishte ajo pajën (ushqim), e kishte nja-dy thasë me pajë pak veshmbathje tjetër kurxho s’kam marë. Shtëpinë e kam lënë krejt mere me mend t’i shoqe… Unë 68-tën e kam bo shtëpinë, 69-tën kam hy n’punë, 30 vjet çka kam investu në atë shtëpi me edhe këtu data, gusht ishte, u dogj u bo shkrum e hi mashna dhe…
FB: Prej atëherë ma nuk je kthy?
AK: Antarët e familjes jo, a unë afërsisht gati në… në çdo dy ditë shkoja me gjemtë. Bile gjemtë njeri djal shkonte bonte istikame Rasadishtë (një vend para fshatit). Edhe unë atje shkoja rija tërë ditën, shpesh herë m’kan zënë bombardimet, m’kan zën n’fshat edhe mo nuk kom ndejt sikur përpara 25 marsit.
FB: A kur ju është djegur shtëpia?
AK: Shtëpia edhe mashna.
FB: Edhe mashna. A keni qenë aty prezent?
AK: Atë ditë jo.
FB: Jo. Ku keni qenë?
AK: Atë ditë unë… Shtëpija është djeg afërsisht ka mbas n’mbrëmje.
FB: Cilin muaj?
AK: tash muaji bash… kah fillimi i gushtit, m’duket. Unë deri atë ditë kam qenë në fshat se shkoja rija atë n’shtëpi ditë […] Atë ditë kam qenë edhe… n’qytet, dhe mandej filloj bombardimi i hatashëm edhe ishin djeg shtëpija.
FB: Kur e pat për së pari herë shtëpinë?
AK: Për së pari herë e pash të nesërmen se mu duk pak ka pozicioni i tymit qe dilte, mu duk se është në atë lagjen time edhe shkova te nesërmen pa lejen e fëmijëve. Kur shkova, kur e pash, nuk mund ta marë me mend se si jam ndjejt, u ula aty ne i themi lame (oborr) i themi ne krye të lamës e shiqoja se s’di si të them. Shkrum e hi ishte bo (emocionohet shumë, i vjen të qajë) kjo ishte diçka…
FB: Çka ke prit se do gjesh? A ke prit se do ta…?
AK : Këtë nuk e kam prit se dë bohet për arsye se… mo edhe pak filluan do lajme se është bo ni marveshje është, është… Bisedohet për… po ja se ndodhi edhe ajo.
FB: Kur keni qenë ktu refugjatë, kohën kur ke qëndru, si ju kanë prit? Keni pas kontakt me refugjatë tjerë?
AK: Po, kam pas. Kam pas me bashkëfshatarët.
FB: Si kanë qenë… kontaktet?
AK: Gjithmonë takoheshim me bashkëfshatarët edhe bisedonim, qanim halle.
FB: Si ju kan prit kjo balldëzja që u ka pranu n’shpi?
AK: Nuk ka qenë ktu ajo.
FB: Po, e di. Thom, ka qenë zemër hapur?
AK: Po, po, po, po, po.
FB: Kush ju ka ndihmu ma shumë e kush jo?
AK: Për të ndihmue, të thom të drejtën, askush nuk na ka ndihmu përveç ndihmave që i kemi marë nga Kryqi i kuq edhe do nga kjo shoqata humanitare “El hillall”.
FB: A nga pala maqedonase?
AK: Apsolutisht s’kam marë as ni, ni thermi s’kam marë, as ni ndihmë, s’kam mar. Bile bile nuk përmend rasti jonë se n’Gajre, Gajra ka qenë më e dëmtume në Malsin e Sharit dhe Llaca. Llaca dhe Gajrja kanë qenë. N’Gajre i bëri do shtëpi do shoqata humanitare të Gjermanisë vetëm shtëpiat i bon, si ndërtesë pa mobilje, pa kurxho. E kjo tash mu më iriton për arsye se kur lexoj te pala maqedone janë bo shtëpiat komplet. Kanë dhënë edhe mobilje edhe kanë mobiluar, një grup edhe pse ua kanë ba shtëpiat ka Likova ka Shkupi andej, kanë ndejt nëpër hotele ushqimi falas, hotelet falas, bile kanë marë sipas shtypit ka 400 denarë në ditë çdo person. A për ne nuk ka dhënë qeveria asni dinarë s’ka.
FB: Për çka i fajson maqedonasit?
AK: Maqedonët… Po, të thom të drejtën, fajn për konfliktin në Maqedoni e ka pala maqedonase.
FB: Pse?
AK: kryekput e ka fajn, se unë nuk kam qenë antarë i… para 90-ve antarë i asni partiës. Me futjen e sistemit shumë partiak, u formua PPD-ja, u formu. Dhe deputetët që ishin në atë strukturën e parë parlamentare gjithmonë e kan cek, edhe ua kanë bë me dije, se duhet të jemi të barabartë, të jemi shtetformues. Ato nuk kishin sens për kët, nuk dëgjonin, nuk kishin dësht për këtë kërkesa. Dhe e kam përcjell atëhere, si ishte, si diçka si risi gjithmonë i përcillja seancat parlamentare të gjithë deputetët kët e kan theksu se nëse nuk boheshin ndryshime, do te vijni te kjo. Edhe erdh se pala maqedone ka mund ta anashkalojë të mos ndodh kjo që ndodhi.
FB: Si ka mund?
AK: Ka mund për arsye se, ju ndoshta jeni e re, nuk e dini, aq kemi qenë të diskriminum para 90-tave sa juve nuk ua mer mendja, unë msus jam që tash 42 vjet, kur kam hy së pari në punë çdo send në shkollë evidencën e kimi bo në gjuhën shqipe, dëftesën në gjuhën shqipe, kto mbas 81-shës, filluan me nji shovinizëm të hatashëm ndaj shqiptarëve. Filluan dy gjuhësin, fillun me paralelet e përziera, kët ju se dini. Paralele të përziera, por jo ashtu si duhet ku të aplikohet mësimi, mësimi të aplikohet në dy gjuhë, po paralele të përziera mësimi zhvillohen në gjuhën maqedonishte. Profesori shqiptar ishte i detyryar të ligjëroj ne gjuhën maqedonishte. Prej aty kanë filluar ato paknaqësi te shqiptarët. Por edhe mbas 90 vazhduan me atë politikë që e kishin mësuar nga politika e Jugosllavisë filluan edhe pas 90-ës të bohet evidence n’dy gjuhë, pastaj nji gjuhë dëftesat poashtu nji gjuhë.
FB: Si ka mund mos bëhet kjo luftë?
AK: Ka mund kur shqiptarët t’i gëzonin të gjitha të drejtat sikur që i kan ato, si shtet… si popull shtetformus. Kjo ka mund të evitohet.
FB: Për çka i fajsoni shqiptarët?
AK: Shqiptarët. Mu m’duket se shqiptarët nuk kanë asnji faj, të mos bëhem shumë i njianshëm, po 20 vjet ose 10 vjet t’kërkosh të bëhesh gjithmonë lypës nga dikush që duhet të t’japë diçka. Pastaj konflikti ka nis, n’Tanushë kur forcat maqedonase vranë ni djal t’ri në arën e vet.
FB: A kujt je i hidhërum më shumë, me kë e ke hidhërimin?
AK: Përsëri hidhërimin e kam ma shumë me politikën, jo të drejtë maqedonase.
FB: Pyes kshtu, kur e kishit ju me rendë?
AK: Rëndë e kam pas kur e kam pa shtëpinë… kur e kam pa shtëpinë ashtu të të djegur, shkrum e hi ku kisha investu afërsisht 30 vite… [hyn gruaja na gostit me kafe] shumë keq e kam përjetu…
FB: Pse nuk u kthyt edhe pse shtëpia juaj tani është ndërtuar, ashtu?
AK: Nuk u kthym për arsye se e kisha banesën e kisha. E kisha banesën, e regullova se shtëpia është ndërtu pas dy vitesh gjatë asaj kohe e ndërtova, e regullova kët shtëpi (banesën) edhe mo nuk u kthym për kët arsye. Nuk ka ndonjë arsye tjetër se… vetëm kjo.
FB: Çka humbët nga lufta përpos shtëpisë… traumat…
AK: Shiqo tash, ajo traumat normal se në fillim kisha. I shqetsum isha, po, kohë pas kohe kaluan se nuk kisha ndonjë humbje njerëz, edhe kjo ishte ma kryesorja.
FB: Në cilat kushte do të ishit kthyer, përsëri në fshatin Gajre?
AK: Shiqo, unë kushtet përsëri i kam në Gajre shumë mirë i kom, kom shtëpinë. E kam mobiluar, kom mall kom, arra kom, unë përsëri i kom kushtet atje, po unë vet si A. nuk mund të shkoj mo, nuk mund të ndahem prej fëmijve deri këto moment se si do të zhvillohen ngjarjet…
FB: Pse fëmijët dëshirojnë të jetojnë ktu?
AK: Fëmijët dëshirojnë ktu.
FB: Në qytet.?
AK: Në qytet, po.
FB : A është e mundur bashkëjetesa me maqedonasit?
AK: Po, po, është. Bashkëjetesa, po, është e mundur me maqedonas, por maqedontë sikur ta kuptojnë njëherë përgjithmonë të mos e quajn vetën si popull i kategorisë së pare, që ta quajn vetën si një ni popull që mund të japë të drejtën dikujt, e kto shqiptarët nji popull poashtu shumicë, gjithmonë të lypin, nëse kjo hiqet dhe e konsiderojnë popullin shqiptar si shtet formues, dhe jo gjithmonë të kërkojmë ne kët, kët, kët, atëherë do të mund të ketë bashkëjetesë, po. Se Maqedonia është e vogël, ka pak njerëz, ka vend për krejt njerzit.
FB: A është e mundur t’ua falni?
AK: Po nga natyra jam falës, jo vetëm për këtë. Edhe për ndonjë mosmarveshje që ka pas, se në fshat normalisht se ka raste të ndryshme, nga natyra jam falës, por nëse mushen me mend edhe ato pak e kuptojnë se realiteti është ndryshe.
FB: D.m.th. është i mundur edhe pajtimi?
AK: Po, po, po, mundet, po kto nuk duan. Nuk duan edhe tash që jan bo do përmisime, që janë bo, nuk janë bo me dëshirën e këtyre, por jan bo me dëshirën, me presionin e ndërkombtarëve, a përndryshe kto nga dëshira kurxho s’kan bo, bile e kan shtrebru edhe marveshjen e Ohrit e kan shtrebru.
FB: Çka keni fitu nga lufta, ka pas diçka çka keni fitu nga kjo, nga konflikti 2001?
AK: Ka. Nuk mund të themi se nuk ka kurxho, ka ndryshime. Ka ndryshime, ka ni numër të madh të njerëzve, numër jo shumë i madh, janë punësuar… kjo është. Shkolla ne msusët e kemi pak ma lehtë edhe pse tentojmë ende t’bohen atë evidence administratën në dy gjuhë, po ka ndryshime prej 2000-shës e këndej (pi kafe).
FB: P.sh. si benefit celën e qun, shembull marin, çka kemi fitu? Mar vesh – gjuhën, lirinë […] nëse e mendoni?
AK: Shifni… te gjuha po, ka ndryshim te gjuha, mund të përdoret gjuha lirish, jo si përpara kur shkoj nëpër zyra dhe nëse një fjalë maqedonisht nuk mundshe ta thojë s’të kujtohej. Të nxirte nga zyra nënpunsi. Tash kan ndruar edhe ato kan filluar të bëhen pak ma tolerant, mund të flasësh në gjuhën shqipe mund t’flasësh, tash edhe pse me flamurin diçka, edhe kjo nuk është bash ndonji …kshtu si t’ them, si thonë mund ta perdorim lirshëm, nuk është, ktu ka pak një anomali për arsye se ja se n’Tetov ku kemi afërsisht 90 përqind shqiptarë, edhe pse n’darsma në festa të… do festa mund ta përdorim por në institucionet që janë me karakter shtetëror, siç që është policia në Tetovë, gjyqi, arhiva, nuk mund ta vemë flamurin. Kjo nuk e shof të arsyeshme edhe nuk e shof si ashtë i lirshëm flamuri kombëtar. Për arsye se kto organe nuk përdoret, n’gjyq Tetovë nuk përdoret, në polici jo.
FB: Çka keni për të shtu diçka s’të kam pyetur, unë që nuk më është kujtu e juve po?
AK: Mendova se i thash ato ma kryesoret qe i përjetova unë gjatë viti 2001
FB: Faleminderit.
AK: Edhe ju me nder qofshit.
(pauzë)
AK: Nëse mund ta them edhe? shumë interesante…
FB: Si jo? Si jo, lirisht.
AK: Ni rast shumë i veçantë më kan ndodh mu edhe kolegëve të mi në shkollë. Pasi u kthyen fshatarët të gjithë në katund, filluan nxënësit të vijnë në shkollë, edhe të vazhdojnë mësimin. Nji ditë filluan do krisma, edhe n’ora 1 afërsisht nisa të shkoj në shkollë unë, poashtu edhe nxënësit para meje shkonin në shkollë me çanta, kur mbrina te dera e shkollës te shtëpia e nji fqiu të shkollës, ai e ka të thurur, e ka, me pllaka lamarine, e ka shtëpinë. Dhe papritmas prej kalas, kto rajone ishin ushtarët maqedon, n’kala te hymja e Gajres dhe… filluan krismat pri kalas drejt në ne, a poashtu u kishte ndodh edhe msusve tjerë që kishin ardh para meje, të përulur me nxënësit, jo të kthejmë, po hynim mbrenda. E, tash nuk dinim se çka të bënim, nuk dinim. Edhe aty kemi bë ni gabim te madh ke mi bo, nuk dinim kah të dilnim. Nisim të dalim kah dera kryesore, ato përsëri së bashku ishim me nxënës edhe msusët me kolegët, përsëri filluan të gjuanin drejt në ne, po plumbat binin, ato e bon… shoshë bonë mbi ne, mbi kokat tona. Atëherë, edhe atëherë jemi friguar pa masë jemi friguar. Andej nuk mund të shkojmë për ruge, hynim në avlin e atij komsh… fqiju edhe shpëtum pa asni të vrar. Aty kemi […]
FB: Ju me gjithë nxënësit ishit?
AK: Bashkë me nxënësit ishim. Se nuk dinim m… çka të bënim të rinim mbrenda… […] Kishte afërsisht 60 nxënës. Vendosëm që të dalim. S’na mora mendja se mundet deri n’atë gjendje të vepronin ato, kanë gjuajtë mbi kokat tona kan gjujt, nuk e ndodhi asnjë…
FB: … incident.
AK: incident.
FB: A mendoni se keni vepru gjatë gjithë kësaj kohe… të konfliktit, a mendoni se keni vepru drejt, çfarë do kishit ndryshu po të kishit mundësi?
AK: Shiqo tash, nuk e di si t’them, a kam vepru drejt apo jo. Por në ato momente, veçanërisht me 25 mars, jam friksu shumë. Kur m’kujtohet se mund në çdo moment të vijnë ato forcat, e të na gjejnë në atë dhomën, se dhomë ishte, nuk ishte ndonjë podrum. Çdo moment pritnim kur do hyjnë. Dhe nuk di se çka të them tash, por ishalla nuk do të ndodh edhe njiherë, se nëse ndodh edhe niherë ndoshta bohet edhe ma keq. Kjo ishte.