… луѓето уште се плашат да одат само после Камени мост се плашат да одат во Чаир да одат накај Топаанско Поле имаат предрасуди дека кој знае што таму ќе се случи значи нашите луѓе а и нивните луѓе имаат најверојатно имаат исто така погрешна претстава за нас и многу ми е грдо кога кажувам нивни наши луѓе се осеќам грдо и не знам како да си го поставам тоа како да кажам ние они така да треба да се развие не знам поинаков јазик.
Лидија Ѓокиќ: Дал можеш да ми се преставиш?
Ана Голејшка: Јас сум Ана Голејшка, студентка на општа и компаративна книжевност на Филолошки факултет во Скопје, 21 година. Tолку за мене.
ЛЃ: Дали цело време имаш живеено овде?
АГ: Да.
ЛЃ: Значи пред 2001 имаш живеено овде.
АГ: Да.
ЛЃ: Кажи ми што памтиш пред 2001 кога станува збор за соживот?
АГ: А 2001 јас сум имала тоа е пред 8 години значи сум била 7. одделение. Што памтам пред тоа памтам само во однос на детство и на тие моменти од типот на не знам тинејџери и слично дружба со луѓе од основно и правење на наједноставни работи од типот на дружби и искачање, журки по дома и правење бункери и триста глупости значи во однос на дружење со луѓе од други заедници не сум имала премногу можност да се дружам населбата кај што живеам и не е толку разнолика значи нема многу етнички заедници мешани, повеќето се значи од македонска националност а во однос што памтам вака како дружба памтам само дека имавме многу спорови со деца од Нерези кој што доаѓаа да играат фудбал кај нас на падинка тука и обично доаѓаа нели Македонци, Албанци обично често се дешаваше тоа па има некој дуел и слично ама тоа ми е баш сеќавање само како дел од публика кога сум го гледала тоа како дел од некој детска забава ама нешто повеќе да ми остави трага или спомен не баш.
ЛЃ: Дали тогаш имаше дискриминација?
АГ: Да, во смисла на вреѓање кажување нели она што стално ни е нас проблем веројатно кога изговараме такви зборови значи наместо Албанец кажување Шиптар, вие сте гнасни и слично во смисла на ете така некои навреди тоа стално било и како не знам како најверојатно од дома научено, дискриминација имало можеби затоа што ете така ние како деца сме си го сметале тој простор и место дека е наше и ако некој дојде како да ни ја зема територијата.
ЛЃ: Кажи ми како ги спречувавте, ги бркавте ли?
АГ: Знам обично дека се тепаа мажи со мажи, односно машките со машките тогаш дека сигурно имаше некој дуел со домашните чатали оние како беа оние значи цевки внатре со црни топчиња и сигурно имало закачки. Е сеа ние како девојчиња ако сме гледале и сме биле дел од тоа како публика не сме влегувале ние директно во дуел ама сигурно некои слични такви закачки и ен не знам дали сме биле во можност да спречиме нешто такво затоа што е како не знам некој алармантен момент како одбранбен систем бегање дома да не случајно ти се навратат 30 или 40 да те исчукаат така што во таа смисла не сме биле премногу баш да има директен дуел ќе се тепаме сега и толку.
ЛЃ: Ај да се придвижиме сега кон 2001 кај беше ти?
АГ: 2001 тоа беше периодот после бомбардирањето така на Србија, значи 2001 памтам дека кога идев на школо на сабајле имавме две другарки комшики кои што носеа ранци со себе и во нив имаше пижами грисини и лекови тоа мене таква траума ми створи што кога доаѓав дома и викам на мајка ми да купува брашно да купува триста чуда она викаше нема зашто не е дојдено до овде ние сме свесни ни нема зашто да креваме паника памтам дека во школо значи во основно сум била некое шесто седмо после часови еден професор не однесе во подрум да ни покаже скривници и ја од тогаш имав не траума ама ми беше асоцијацијата за подрум и за скривница поврзана со нешто што ќе се деси и јас више никад нема да си го видам ни градот ни станот ништо значи такви некои моменти имало сигурно и памтам исто дека во продавниците немаше брашно немаше шеќер немаше зејтин во тој период значи сите купуваа масовно сите беа испаничени и тоа на мене се рефлектирало во таа смисла да во тој период почнав да ја читам Ана Франк и се пронаоѓав во некои моменти таму запаѓав во некои депресии, имав период сериозен во шесто или седмо кога јас не можев да спијам навечер и се будев со мислев леле како што ќе биде, утре не знам ако станам ќе ми се случи нешто па тогаш прелетуваа некои авиони имаше триста глупости така да да имало дефинитивно некои страшни моменти кога ќе се сетам.
ЛЃ: А што те плашеше највише, што ти беше највише страв?
АГ: Највише страв не знам дека ќе се деси инвазија баш ќе дојдат кај нас ќе почнат да колат луѓе, ќе почнат не знам да пљачкаат мене ми беше повише страв од моментот зашто јас имав слушнато и сум имала сеќавање од војната ’91 значи кога се случувале многу погрозни работи и најверојатно на тоа ме асоцирало а бидејќи како помала сакав да читам многу и имав читано исто така книги и сликовници за Сараево и Босна и слично и тоа ми беше толку блиску како да ќе биде сега тоа истото не бев свесна дали биле во прашање НАТО или Американци не знам што мене ми беше општа цела таа ситуација си го поврзував со нешто друго што сум го чула како поим за војна или поим за конфликт значи ептен онака извадена од такт дека јас ќе бидам утре утепана на улица од снајперист или дека не знам дека мајка ми и ли татко ми ќе ги нема, имаше баш пресија одвратна. Ми беше страшно зошто познавав луѓе кои што дојдоа од Тетово или Куманово во Скопје на некои другари и другарки и слично и лично ги запознав децата и кои зборуваа како оделе преку ден да си купат најнормално леб и млеко а навечер се случувале пукотници и фрлање на бомби викање и туркање низ улици значи како тоа да е не знам некоја плима и осека, сабајле е се ок а навечер се случуваат грозните работи а тие што дошле во Скопје сигурно немале кај да живеат таму сигурно се случувале не знам работи и гледано од страна особено од мене бидејќи сум јас прилично сензитивна за такви работи знам во тој период имаше едно девојче кое дојде исто така од Тетово и раскажуваше како не знам со мајка и излегла и им излегол некој најверојатно Албанец не знам што и како бил им вперил само пиштол и им кажал само оставете се што имате во себе и вратете се назад и она го раскажа тоа така како да се деси и толку што јас не можев да си поверувам дека тоа се случува на не знам колку километри од нас и дека може да се случи кај мене, може да се случи дома и на било која страна од кај што сум јас и не знам Што баш ти го имаш тоа искуство и тоа е грозно и го кажуваш така а јас сум овде и се плашам и не знам што ќе ми се случи значи од една страна грозно и страшно а од друга страна кажано така како да добро помина толку како сеќавање само тоа памтам за луѓе што директно биле вклучени што сум ги запознала и што ми кажале.
ЛЃ: И што беше тоа за тебе војна или?
АГ: Тоа беше војна ама војна предизвикана од нешто што има поинакви размери значи не војна во онаа класична смисла не знам два различни табора па сеа ќе се караат ќе се надмудруваат него некои политички игри кој што најверојатно не излегоа како што требаше па некои дотични страни се најдоа или навредени или во опозиција па бараа начини да си ги повратат правата е сеа тие права колку биле права или ен знам јас перверзна игра е нешто што јас тогаш не можев да си го објаснам а не можам ни сега ако тие барале права и сакале на некој начин да стигнат до нешто можеле многу поинаку а не со пукање со малтретирање со палење Лешочки манастир или правење на триста глупости буквално она примитивна војна во права смисла на зборот. Не знам стравот не сигурност некоја тоа што имаш некои зезнати години 13, 14 така тоа пред 8 значи 13 значи имаш период на адолесценција тоест не ни е адолесценцијата туку пубертет не знам мене ми беше многу прилично страшно затоа што имав периоди кога не спиев кога гледав филмови со некаква таква тематика се оптоварував со тоа и тоа траеше периоди си го памтам јас како психички дел од тоа детство да го наречам и дека нешто не ми се свиѓало а не сум знаела да разлачам што е и кое се рефлектирало на мене и не излегло никако и памтам дека општо кај сите кај мене и во клас и општо другарчиња што сме се движеле што сме излегувале било онака како страв од движење неизвесност не излегувај после 8 пази со кого си пази да не начекаш некого да не те начека некој значи сме биле мали ама и не сме биле толку мали не знам сеќавањето е прилично вознемирувачки.
ЛЃ: Дали доби нешто?
АГ: Не добив ништо, повеќе изгубив. Не знам дека кога се случи мислам дека тоа беше при крај кога веќе престанаа да пукаат татко ми дојде од работа и кажа кренаа бели знамиња и јас го сфатив како јес капитулација се случува нешто подобро за да после излезе дека се симнале во Кондово или нешто така дека дошле блиску до Скопје и тогаш прв пат осетив дека јас не сум безбедна овдека кај што сум и ако сум била млада не сум била млада туку мала и не знаев превиеш за што како се дешава тоа ми остана во глава како ете капитулирале ок, нема да прават ништо ама сепак се блиску и изгубив безбедност во сопствениот град во сопствената околина одма ми текна дека тетка ми живее во Волково и дека тоа е на многу блиски релации километар два од нив и не ми беше јасно како може да е тоа толку блиску.
ЛЃ: Кажи ми ти како лично гледаш на Охридскиот договор?
АГ: Мислам дека тоа е еден перфиден начин како да се затвори едно поглавје од нашата историја понова како обид да се смират страстите меѓутоа испод тоа да се случуваат триста други малверзации лажги некој да влече на своја страна да проба да измени нешто со некои небулозни работи мислам дека е апсолутно формално дека нема никакви и дека нема ништо од тоа во пракса и дека не ти дава сигурност за ништо ако е така навистина е така и така ќе се случи туку дека е договор баш договор и нема каде нема трета опција.
ЛЃ: Мислиш дека постојат виновници?
АГ: Па има и од кај нас и од другата страна најверојатно не знам каква политика се водела и зошто било тоа така јасно е дека секогаш ќе има вжештени глави луѓе и луѓе на кои нема да им се допаѓа местото каде што живеат и ќе сакаат да прават промени меѓутоа не на тој начин виновниците се секогаш и од едната и од другата страна меѓутоа поводот кога ќе се случи после и не е битно мислам кој почнал.
ЛЃ: Како гледаш сега на работите дали мислиш дека има соживот во заедниците во Македонија?
АГ: Чудно е значи во различни подрачја различно се функционира барем мене ми имаат така кажано и имам забележано на пример во Тетово ситуацијата е сензибилна луѓето уште не си веруваат почнуваат да се оделачуваат додека во Гостивар каде има Албанци, Турци, Македонци, а ситуацијата е многу добра многу порелаксирана затоа што имам јас другарка која дојде од Гостивар во Скопје да учи во средно и баш ни кажуваше разлики во Тетово сосема друга приказна луѓето таму не си веруваат нема дружба нема соединување нема никаков соживот додека во Гостивар е сосема поинаку и не знам дали е во прашење народот кој што живее таму дали е староседелско овие во Тетово се можеби понови генерации не знам како да гледам на тоа а општо во целава држава или пак во Скопје мислам дека е тоа баш не лажна претстава туку луѓето уште се плашат да одат само после Камени мост се плашат да одат во Чаир да одат накај Топаанско Поле имаат предрасуди дека кој знае што таму ќе се случи значи нашите луѓе а и нивните луѓе имаат најверојатно имаат исто така погрешна претстава за нас и многу ми е грдо кога кажувам нивни наши луѓе се осеќам грдо и не знам како да си го поставам тоа како да кажам ние они така да треба да се развие не знам поинаков јазик.
ЛЃ: Дали ти се плашиш да отидеш преку мостот?
АГ: Не се плашам јас ништо дури и имам потреба да запознавам некои луѓе од таму да видам кој се зошто се како се дури земав еден семестар албански за да знам колку толку од прилика и дознав дека јазикот е супер и многу интересен и сама одам и во Чаир и во Шутка и после мостот и не ме гледаат чудно воопшто не сум наишла на нешто такво е сега свиркаат да ма тоа е нормално веројатно не сум имала проблем не знам некој да ме закача или да се чувствувам загрозено ама полошо е притисокот од страна ама луѓе што ги знам и што се супер вака со ставови и кога ќе ми речат како можеш да одиш сама таму, зашто да не тоа е градот или не знам дека за во Чаир дека е како да си во друга земја така да тоа е најверојатно до колективот мене лично не ми пречи можам и сама и не ми пречи да запознавам луѓе од таа националност и да се дружам секако дека има предрасуди и многу е тешко да се искоренат тие барем оваа генерација нема шанси треба да поминат една или две да се расветли прво па после да се размислува поблиско и поповрзано и не знам.
ЛЃ: Што да се расветли?
АГ: Па да се расветли оној момент на не знам дека ни имаме став дека они се не чисти и дека нивната религија е валкана и дека они не заслужуваат да имаат дел од градот и дека треба да се вратат таму кај што припаѓаат дека сакаме да ги претопиме значи тоа е не возможно тие се тотално поразлични ние сме поразлични значи тоа се различни култури кои што виреат на мал простор просто е невозможно да се асимилираат ниту едната ниту другата значи можат да си постојат засебно ама да си бидат буквално во кохабитација значи врска една со друга а тоа се случува најверојатно дека не сме информирани за ништо што се случува кај нив јас не знам како изгледа џамија не знам што се прави за Курбан Бајрам не знам како изгледа како изгледа сунат значи не ги знам како изгледаат нивните основни културолошки работи што ги прават не им ги знаат обичаите се обидувам да скршам некои предрасуди и не знам и луѓето од кај нив што се случува за Велигден зашто вртиме кругови околу црква и слично сеедно.
ЛЃ: Дал ти знаеш зошто вртиме кругови околу црква?
АГ: Па, исто е толку трагично и смешно дека и јас не знам зошто вртиме кругови околу црква ама пошто сум не знам деклариран христијанка и не знам крстена сум најверојатно тоа идеа така под тој редослед некој конформистички живот си уживаме дур ние добро не се змараме со ништо не се трудиме да дознаеме ништо и после се случуваат тие предрасуди и глупости.
ЛЃ: Дали имаш некој предлог како да се подобри?
АГ: Лелеее, не знам треба да се образуваме тоа е многу примарно не знам да учиме за нив и они да учат за нас кога веќе збориме за различни култури ама основните работи не знам мене не би ми пречело јас кога ќе имам дете да учи албански јазик во училиште затоа што ако тоа дете учи албански и тоа другото дете да учи македонски и да се разбираат на своите јазици истовремено значи јас ќе можам да се обраќам на некој на албански тој мене на македонски или и двајцата да зборуваме на албански или македонски значи сеедно во однос на образование исто ние сме мислам научени како генерација да веруваме дека некој не напаѓа дека сме за нешто виновни да веруваме дека не знам цело време да веруваме не напаѓа ние сме секогаш за нешто виновни и најверојатно се создава тој само заштитнички став дека не знам ние треба од се да се браниме и делуваме не нема веројатно ранливо и мислам дека сето тоа е како е навикнато едно не знам еден народ еден една нација како е навикната да размислува или како некој ја тера да размислува значи немаме ние некои прогресивни идеи последниве години како да се смени тоа стално било проблем значи стално имало проблеми од типот на не нема караници не знам одмазди триста работи поврзани со тие разлики и никој не се нашол да направи не мора да е проект или план и не нeма некои поедноставни работи да се надминат тие основни разлики до сеа не сум сретнала јас лично не знам стварно што би направила веројатно во образование би било тоа дали со учење јазик дали со програма за култура или слично за да луѓето бидат свесни дека живеат со некој којшто не јаде еден ден цел и пие само вода зата што тоа и тоа треба да испочитува нешто чисто ради информација а тоа дали ќе доведе до некоја промена не знам е до луѓето.
ЛЃ: Дали ти остана некој дел што сакаш да го кажеш?
АГ: Што да кажам сега мислам дека и треба на нашата земја млада крв која што ќе направи некоја промена скроз радикално скроз револуционерни што и да биде и да задушено и да е зезнато и да нема некоја одредена цел нешто а се случи ние сме отапени и забележувам дека воопшто во цела моја генерација и помали и постари луѓето не се интересираат што се случува во земјата да ние сме свесни за случувањата и за се што ќе се случи и нуди момент на мене не ми е добро и јас сакам да го сменам тоа а никој не го тангира значи не знам мислам дека ни треба еден пресврт.
ЛЃ: Благодарам.